Wioska Jamneńska - Muzeum w KoszalinieSkansen Kultury Jamneńskiej to ekspozycja etnograficzna Muzeum w Koszalinie eksponująca zabytki kultury materialnej wyspy kulturowej jaką była wieś Jamno. W 1945 roku na skutek decyzji politycznych i zmiany granic opuszczona przez dotychczasowych mieszkańców, po kilku latach zainteresowała etnografów, którzy docenili wartość unikalnej kultury. Więcej... Wyspa kulturowa to obszar o określonych warunkach społeczno-kulturowych i politycznych, ograniczony geograficznie przez co wyróżniający się od otoczenia. Z tego typu zjawiskiem mamy do czynienia w przypadku niewielkich wsi Jamno oraz Łabusz, położonych pomiędzy Bałtykiem a jeziorem Jamno, i otoczonych rzekami Unieść, Świdniczka i Dzierżęcinka oraz bagnami i podmokłymi łąkami. Z tego też powodu wsiami tymi zainteresowali się pracownicy Działu Etnografii Muzeum w Koszalinie. Położenie Jamna i Łabusza powodowało, że przez większą część roku wsie te były zupełnie niedostępne. Tylko w czasie mrozów lub suszy, kiedy okoliczne bagna zamarzały lub wysychały, mieszkańcy mogli utrzymywać kontakty z pobliskimi wsiami i miastami. Mimo iż Koszalin znajduje się zaledwie 6 km od wsi Jamno, drogę łączącą te dwie miejscowości zbudowano dopiero w 1899 roku. Pierwsze wzmianki o Jamnie odnaleźć można w dokumentach z 1278 roku, kiedy klasztor cysterek z Koszalina otrzymał patronat nad kościołem w Jamnie. Niektórzy jednak twierdzą, że o Jamnie po raz pierwszy napisano już w 1224 roku, lecz informacje te nie są potwierdzone. Dość, że już od końca XIII wieku była to wieś bogata i znacząca. W 1825 roku władze Koszalina uwłaszczyły jamneńskich chłopów, co spowodowało rozkwit wsi. Szybko okazało się też, że Jamno było najludniejszą spośród 11 wsi, należących do Koszalina. Liczba mieszkańców, od połowy XVIII wieku do II wojny światowej, podwoiła się, osiągając 779 osób. Ciekawe, że aż do połowy XIX wieku Jamno pozostawało w izolacji kulturowej. Jedyne więzy – obyczaje i pokrewieństwo – łączyły jamneńczyków z mieszkańcami sąsiedniej wsi – Łabusz. Tylko pomiędzy tymi dwiema wsiami zawierano związki małżeńskie. Podobno dopiero pod koniec XIX wieku w jedną z jemneńskich rodzin wżenia się pierwszy przyjezdny. Mieszkańcy Jamna byli Słowianami, lecz na przestrzeni wieków do ich kultury zaczęły przenikać elementy holenderskie (od XVII wieku) i niemieckie, co spowodowane było germanizacją Pomorza. Po II wojnie światowej niemal wszystkich mieszkańców wsi Jamno wysiedlono. Zostały tam nieliczne osoby lub ich potomkowie, którzy przekazują swoją wiedzę i umiejętności następnym pokoleniom. Unikatowy strój ludowy, hafty i polichromie to wyjątek na tle Pomorza i całego kraju, bo oprócz tego, że piękne, były używane jedynie przez tę niewielką jamneńską społeczność. Wyjątkowość zbiorów i tradycji kulturowej Jamna oraz jego okolic stała się jednym z głównych tematów ekspozycji Muzeum w Koszalinie. Historia samej jamneńskiej ekspozycji sięga początków lat 80. XX wieku. W 1982 roku w Muzeum w Koszalinie zaczął funkcjonować samodzielny Dział Etnografii. Od samego początku głównymi obszarami zainteresowań koszalińskich etnografów były zabytki kultury jamneńskiej i pomorskiej. Do dziś zebrano około 1500 eksponatów muzealnych. Od 1983 roku w posiadaniu muzeum jest zabytkowa szachulcowa zagroda rybacka z 1869 roku przeniesiona ze wsi Dąbki, położonej około 20 km na północny wschód od Jamna, gdzie stosowano takie same konstrukcje architektoniczne. Od maja 2001 roku można w niej oglądać wystawę pt. „Wyspa kulturowa. Wieś Jamno pod Koszalinem” w całości poświęconą kulturze jamneńskiej. Wystawa jest wynikiem wieloletnich badań Lii Szadkowskiej – kierowniczki Działu Etnografii Muzeum w Koszalinie, a zarazem autorki scenariusza i katalogu wystawy. Najważniejszą częścią ekspozycji – zagrody rybackiej – jest chata, w której zgromadzono pochodzące z przełomu wieków XIX i XX eksponaty z Jamna oraz sąsiedniej wsi Łabusz. Wyposażenie wzbogacono przedmiotami pochodzącymi z pomorskich wsi, podobnymi do tych, które występowały również w Jamnie. Chata, jak inne budynki, zbudowana jest w konstrukcji ryglowej wypełnionej szachulcem – drewniane bale ułożone w kratownicę były wypełniane gliną zmieszaną z sieczką, trocinami czy wiórami, a następnie tynkowane; dachy zaś kryto trzciną. W chałupie znajdują się trzy izby, dwie komory, kuchnia, sień oraz chlewik. Co należy podkreślić, w trakcie przenoszenia budynku odtworzono jego usytuowanie względem stron świata i drogi wiejskiej. Dzięki temu widać, jak wpadało światło do izby i przez które okna mogli zaglądać sąsiedzi. Z kolei, w odremontowanej stodole, pochodzącej z 1882 roku, pierwotnie stojącej we wsi Paproty (oddalonej o około 25 km od Jamna), została otwarta w 2005 r. wystawa pt. „Dzieje kuźni pomorskiej”. W trzeciej części muzeum, w dawnym budynku gospodarczym z XIX wieku, również pochodzącym z Dąbek, znajduje się ekspozycja warsztatu szewskiego. Wszystkie maszyny pochodzą z początku XX wieku i są nadal sprawne! Muzeum troszczy się nie tylko o jamneńską kulturę materialną, ale także dąży do odrodzenia jamneńskich zwyczajów i folkloru muzycznego. Służy temu, odbywający się cztery razy w roku Jarmark Jamneński (w czerwcu, lipcu, sierpniu i grudniu), podczas którego prezentują się lokalni rzemieślnicy, twórcy ludowi oraz muzyczne zespoły ludowe. Od lat 90. XX wieku Dział Etnografii Muzeum w Koszalinie tworzy centralną bazę danych zawierającą informacje o współcześnie działających na terenie kraju artystach, rękodzielnikach i rzemieślnikach ludowych. Pod koniec lipca 2009 roku mieszkańcy wsi Jamno i Łabusz protestowali w Warszawie, przed Kancelarią Premiera, przeciwko poszerzeniu granic Koszalina, w wyniku czego ich miejscowości zostałyby włączone w większe struktury administracyjne. Jamneńczycy i łabuszanie obawiali się utraty swojej niezależności i odrębności. Niestety sprzeciw ten nie odniósł skutku i od stycznia 2010 roku obie wsie staną się dzielnicami Koszalina. Pozostaje pytanie, jak ta zmiana wpłynie na wielowiekowe tradycje i unikatowość tej już i tak zanikającej kultury? Joanna Kozera Informacje praktyczne1. Adres fizyczny, adres mailowy
mail: brak danych Więcej... |
Więcej zdjęć |