Muzeum Kultury Łemkowskiej w ZyndranowejZyndranowa jest niewielką wsią, położoną w malowniczej dolinie, pośród pokrytych lasem gór Beskidu Niskiego, z dala od arterii komunikacyjnych. Dziś zdaje się być oazą spokoju. Jednak w tej urokliwej okolicy wciąż znajdujemy ślady barwnej, ale też dramatycznej historii, którą możemy poznawać odwiedzając zyndranowski skansen. Po muzeum oprowadzają jego gospodarze. Pani Goczowa cierpliwie odpowiada na powtarzające się pytania o to, czy można jeszcze spotkać Łemków w Zyndranowej. Śmiejąc się mówi, że jest jednym z eksponatów w skansenie. Możliwość usłyszenia osobistej historii osoby, która sama niegdyś mieszkała w chyży, stanowiącej centralny punkt muzeum, niewątpliwie wzbogaca odbiór tego miejsca. Lecz nawet żartobliwe określenie państwa Goczów „eksponatami” zupełnie nie odda roli, którą odegrali oni dla jego powstania i funkcjonowania. Dzieje muzeum w Zyndranowej nierozerwalnie wiążą się przede wszystkim z losami jego założyciela Teodora Gocza. Urodzony w Zyndranowej, podobnie jak większość wsi wysiedlony w ramach akcji „Wisła” w 1947, do swojej rodzinnej miejscowości wrócił na stałe ponad 10 lat później. Obok starej łemkowskiej chyży, w której niegdyś żył jego pradziadek, zbudował nowy dom. Ze względu na stan techniczny chyża nadawałaby się już do rozbiórki, lecz Teodor Gocz nie chcąc by znikła z powierzchni ziemi, a jednocześnie pragnąc zachować pamięć o łemkowskiej kulturze, postanowił w starej zagrodzie urządzić muzeum. Placówka powstała w 1968 i od tego czasu ciągle trwa, mimo licznych przeszkód, które stają jej na drodze. Założyciel muzeum jeszcze przed jego powstaniem zaczął zbierać eksponaty – materialne pozostałości życia Łemków, takie jak gospodarskie sprzęty, czy metalowe krzyże. W lasach w okolicach wsi wiele było także powojennego żelastwa – łusek, hełmów, fragmentów karabinów itp. – również gromadzonych przez Teodora Gocza, aby upamiętnić jedną z bardziej krwawych operacji II wojny światowej – bitwę o Przełęcz Dukielską. Wśród osób związanych z muzeum pojawiła się idea, aby pamięć żołnierzy z armii radzieckiej i czechosłowackiej uczcić pomnikiem zbudowanym ze znalezisk z pola bitwy. Miał on zostać odsłonięty 6 października 1976 roku, jednak władze nie dopuściły do tego, wysadzając już zbudowany pomnik. W 2002 roku wydano publikację „Wojna o pomnik” opisującą tę historię. Dwa lata później odbudowano obelisk, który stoi dziś na terenie muzealnej zagrody i razem z ekspozycją w koniuszni przedstawiającą militaria z obu wojen światowych, stanowi element wojennej narracji muzeum. Przez lata muzeum powiększało swoje zbiory, ale też borykało się z problemami finansowymi. Pojawiały się propozycje, bądź to oddania zbiorów do Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, bądź stworzenia w Zyndranowej oddziału muzeum, jednak działacze łemkowcy nie wyrażali na to zgody, bojąc się utraty niezależności, a dłuższej perspektywie likwidacji muzeum. Skansen działał przez jakiś czas pod opieką Muzeum Historycznego w Dukli, później stanowił oddział Muzeum Okręgowego w Krośnie. Obecnie muzeum opiekuje się Towarzystwo na Rzecz Rozwoju Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej, którym kieruje Bohdan Gocz- syn Teodora. Zasadniczą część muzeum od początku jego istnienia stanowi zagroda łemkowska z drugiej połowy XIX wieku, składająca się z chyży, koniuszni i chlewiku (z początku XX wieku). Chyża to dawny dom Teodora Kukieły – pisarza gromadzkiego, który był pradziadkiem Teodora Gocza. Zbudowana w 1860 roku jako kurna chałupa, w 1901 roku zyskała kuchnię i komin. Pod jednym dachem mieściła pomieszczenia mieszkalne, gospodarcze oraz pomieszczenia dla inwentarza. Wewnątrz znajdziemy przedmioty codziennego użytku – w sieni żarna, wagi, narzędzia stolarskie, w stajni – ekspozycję dotyczącą pasterstwa i rzemiosła tkackiego, na boisku – narzędzia i sprzęt rolniczy. W izbie obejrzymy tradycyjny układ mebli, piec, sprzęt kuchenny, ale też łemkowskie stroje ludowe. Zaraz za nią znajduje się kancelaria pisarza wiejskiego – ze starymi banknotami i monetami, dokumentami i zdjęciami, opowiadającymi o życiu mieszkańca tego budynku, ale i całej wsi. W komorze zorganizowana została ekspozycja sztuki cerkiewnej: ikon, elementów wyposażenia, szat liturgicznych, krzyży. Znajdująca się naprzeciwko chyży koniusznia mieści eksponaty opowiadające dzieje obu wojen światowych na tych terenach. W skład muzeum wchodzi także świetlica, w której pokazywane są wystawy malarstwa i rzeźby, kuźnia wraz z zestawem narzędzi kowalskich, rekonstrukcja łemkowskiej kaplicy z XIX/XX wieku, przeniesiony z Wapiennego niewielki wiatrak, konstrukcja traka (piły) oraz mała karczma. Teren muzeum urozmaicają ciekawe rzeźby będące efektem organizowanych tu plenerów artystycznych. Spacerując po muzeum w Zyndranowej dotykamy śladów przeszłości: z jednej strony barwnej łemkowskiej kultury, z drugiej dramatycznych czasów wojny i wysiedleń. Najmocniejsze chyba wrażenie robią drewniane tablice, nazywane „łemkowską ścianą płaczu”. Umieszczone są na niej piękne cmentarne i cerkiewne krzyże, nieraz prawdziwe dzieła artystycznego kowalstwa, pozostałości po nieistniejących cerkwiach i zdewastowanych cmentarzach. Powyginane, nadgryzione zębem czasu, ale odnalezione i wyeksponowane stanowią przejmujące świadectwo z jednej strony tragicznej historii, ale z drugiej walki o zachowanie pamięci i własnej kultury. Informacje praktyczne1. Adres fizyczny, adres mailowy
Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej
2. Dostępność
3. Oferta kulturalno-rozrywkowa
4. ImprezyNa terenie muzeum co roku latem organizowane są święta tradycji łemkowskiej „Od Rusal do Jana”. Co jakiś czas organizowane są warsztaty (np. Kręcenia kiczek i szczypania gontów) oraz plenery artystyczne. 5. Dojazd
6. Baza noclegowa
Najbliższe pole namiotowe znajduje się w oddalonej o ok. 4 km Tylawie: http://www.beskid-niski.pl. 7. Działalność naukowo-badawczaMuzeum prowadzi działalność wydawniczą dotyczącą historii i kultury Łemków. 8. Informacje dodatkowe
|
Więcej zdjęć |