Skanseny
 

Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej

Zyndranowa jest niewielką wsią, położoną w malowniczej dolinie, pośród pokrytych lasem gór Beskidu Niskiego, z dala od arterii komunikacyjnych. Dziś zdaje się być oazą spokoju. Jednak w tej urokliwej okolicy wciąż znajdujemy ślady barwnej, ale też dramatycznej historii, którą możemy poznawać odwiedzając zyndranowski skansen.

Po muzeum oprowadzają jego gospodarze. Pani Goczowa cierpliwie odpowiada na powtarzające się pytania o to, czy można jeszcze spotkać Łemków w Zyndranowej. Śmiejąc się mówi, że jest jednym z eksponatów w skansenie. Możliwość usłyszenia osobistej historii osoby, która sama niegdyś mieszkała w chyży, stanowiącej centralny punkt muzeum, niewątpliwie wzbogaca odbiór tego miejsca. Lecz nawet żartobliwe określenie państwa Goczów „eksponatami” zupełnie nie odda roli, którą odegrali oni dla jego powstania i funkcjonowania.

Dzieje muzeum w Zyndranowej nierozerwalnie wiążą się przede wszystkim z losami jego założyciela Teodora Gocza. Urodzony w Zyndranowej, podobnie jak większość wsi wysiedlony w ramach akcji „Wisła” w 1947, do swojej rodzinnej miejscowości wrócił na stałe ponad 10 lat później. Obok starej łemkowskiej chyży, w której niegdyś żył jego pradziadek, zbudował nowy dom. Ze względu na stan techniczny chyża nadawałaby się już do rozbiórki, lecz Teodor Gocz nie chcąc by znikła z powierzchni ziemi, a jednocześnie pragnąc zachować pamięć o łemkowskiej kulturze, postanowił w starej zagrodzie urządzić muzeum. Placówka powstała w 1968 i od tego czasu ciągle trwa, mimo licznych przeszkód, które stają jej na drodze.

Założyciel muzeum jeszcze przed jego powstaniem zaczął zbierać eksponaty – materialne pozostałości życia Łemków, takie jak gospodarskie sprzęty, czy metalowe krzyże. W lasach w okolicach wsi wiele było także powojennego żelastwa – łusek, hełmów, fragmentów karabinów itp. – również gromadzonych przez Teodora Gocza, aby upamiętnić jedną z bardziej krwawych operacji II wojny światowej – bitwę o Przełęcz Dukielską. Wśród osób związanych z muzeum pojawiła się idea, aby pamięć żołnierzy z armii radzieckiej i czechosłowackiej uczcić pomnikiem zbudowanym ze znalezisk z pola bitwy. Miał on zostać odsłonięty 6 października 1976 roku, jednak władze nie dopuściły do tego, wysadzając już zbudowany pomnik. W 2002 roku wydano publikację „Wojna o pomnik” opisującą tę historię. Dwa lata później odbudowano obelisk, który stoi dziś na terenie muzealnej zagrody i razem z ekspozycją w koniuszni przedstawiającą militaria z obu wojen światowych, stanowi element wojennej narracji muzeum.

Przez lata muzeum powiększało swoje zbiory, ale też borykało się z problemami finansowymi. Pojawiały się propozycje, bądź to oddania zbiorów do Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, bądź stworzenia w Zyndranowej oddziału muzeum, jednak działacze łemkowcy nie wyrażali na to zgody, bojąc się utraty niezależności, a dłuższej perspektywie likwidacji muzeum. Skansen działał przez jakiś czas pod opieką Muzeum Historycznego w Dukli, później stanowił oddział Muzeum Okręgowego w Krośnie. Obecnie muzeum opiekuje się Towarzystwo na Rzecz Rozwoju Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej, którym kieruje Bohdan Gocz- syn Teodora.

Zasadniczą część muzeum od początku jego istnienia stanowi zagroda łemkowska z drugiej połowy XIX wieku, składająca się z chyży, koniuszni i chlewiku (z początku XX wieku). Chyża to dawny dom Teodora Kukieły – pisarza gromadzkiego, który był pradziadkiem Teodora Gocza. Zbudowana w 1860 roku jako kurna chałupa, w 1901 roku zyskała kuchnię i komin. Pod jednym dachem mieściła pomieszczenia mieszkalne, gospodarcze oraz pomieszczenia dla inwentarza. Wewnątrz znajdziemy przedmioty codziennego użytku – w sieni żarna, wagi, narzędzia stolarskie, w stajni – ekspozycję dotyczącą pasterstwa i rzemiosła tkackiego, na boisku – narzędzia i sprzęt rolniczy. W izbie obejrzymy tradycyjny układ mebli, piec, sprzęt kuchenny, ale też łemkowskie stroje ludowe. Zaraz za nią znajduje się kancelaria pisarza wiejskiego – ze starymi banknotami i monetami, dokumentami i zdjęciami, opowiadającymi o życiu mieszkańca tego budynku, ale i całej wsi. W komorze zorganizowana została ekspozycja sztuki cerkiewnej: ikon, elementów wyposażenia, szat liturgicznych, krzyży. Znajdująca się naprzeciwko chyży koniusznia mieści eksponaty opowiadające dzieje obu wojen światowych na tych terenach.

W skład muzeum wchodzi także świetlica, w której pokazywane są wystawy malarstwa i rzeźby, kuźnia wraz z zestawem narzędzi kowalskich, rekonstrukcja łemkowskiej kaplicy z XIX/XX wieku, przeniesiony z Wapiennego niewielki wiatrak, konstrukcja traka (piły) oraz mała karczma. Teren muzeum urozmaicają ciekawe rzeźby będące efektem organizowanych tu plenerów artystycznych.

Spacerując po muzeum w Zyndranowej dotykamy śladów przeszłości: z jednej strony barwnej łemkowskiej kultury, z drugiej dramatycznych czasów wojny i wysiedleń. Najmocniejsze chyba wrażenie robią drewniane tablice, nazywane „łemkowską ścianą płaczu”. Umieszczone są na niej piękne cmentarne i cerkiewne krzyże, nieraz prawdziwe dzieła artystycznego kowalstwa, pozostałości po nieistniejących cerkwiach i zdewastowanych cmentarzach. Powyginane, nadgryzione zębem czasu, ale odnalezione i wyeksponowane stanowią przejmujące świadectwo z jednej strony tragicznej historii, ale z drugiej walki o zachowanie pamięci i własnej kultury.

Informacje praktyczne

1. Adres fizyczny, adres mailowy

    Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej
    Zyndranowa 1
    38-454 Tylawa
    tel. +48 13 4330712
    http://www.zyndranowa.org/

    muzeum@zyndranowa.org
  • Dane kontaktowe

    brak danych

2. Dostępność

  • Godziny otwarcia

    Muzeum można zwiedzać codziennie z wyjątkiem poniedziałków.
    Godziny zwiedzania najlepiej uzgadniać telefonicznie: +48 13 4330712

  • Ceny biletów

    brak danych

  • Uwagi o dostępności

    Samochód można zostawić na parkingu przed muzeum, znajdzie się także miejsce na zostawienie roweru. Na teren muzeum można wejść psem.

3. Oferta kulturalno-rozrywkowa

  • Lekcje muzealne

    Muzeum nie posiada stałej oferty lekcji muzealnych.

  • Zwierzęta

    brak danych

  • Pamiątki

    Przy muzeum funkcjonuje niewielki sklepik, w którym można zakupić pamiątki i publikacje związane z kulturą łemkowską.

  • Sesje zdjęciowe

    Istnieje możliwość zorganizowania sesji zdjęciowej.

  • Posiłek regionalny

    brak danych

  • Atrakcje dla dzieci

    brak danych

  • Atrakcje w okolicy

    brak danych

4. Imprezy

Na terenie muzeum co roku latem organizowane są święta tradycji łemkowskiej „Od Rusal do Jana”. Co jakiś czas organizowane są warsztaty (np. Kręcenia kiczek i szczypania gontów) oraz plenery artystyczne.

5. Dojazd

  • Własnym samochodem

    Jest to najprostsza opcja dojazdu do Zyndranowej. Jadąc trasą Miejsce Piastowe - Dukla - Barwinek (droga E371 - 9) w miejscowości Tylawa (4 km przed przejściem granicznym w Barwinku), na wysokości Szkoły Podstawowej i Delikatesów Centrum należy skręcić w lewo (drogowskaz - Zyndranowa 5 km). Jedziemy 3 km prosto - po lewej stronie widzimy zabudowania Muzeum, po prawej parking.

  • Pociągiem

    Nie istnieje możliwość dojechania pociągiem.

  • PKSem

    Możliwość bezpośredniego dojazdu środkami komunikacji zbiorowej istnieje tylko w dni nauki szkolnej, kiedy to między Tylawą oraz Duklą a Zyndranową kursują szkolne autobusy.
    W pozostałe dni, lub o innych porach dnia, można także wybrać pieszą drogę przez góry. Najkrótsza z nich prowadzi zielonym szlakiem z Barwinka prosto do muzeum w Zyndranowej (ok. 2 km). Do Barwinka można dojechać PKS-em z Krosna.

  • Prywatnymi busami

    Do Zyndranowej ani w najbliższe okolice nie dojeżdżają prywatne busy.

6. Baza noclegowa

  • Agroturystyka

    Baza noclegowa w Zyndranowej i jej okolicach opiera się głównie na agroturystyce i kwaterach prywatnych. W samej Zyndranowej funkcjonują 2 takie miejsca:

    • Agroturystyka „Nad Panną”, Zyndranowa 23,
      (13) 433-11-63,
      http://meteor.turystyka.pl/nadpanna-zyndranowa,zyndranowa.html
    • Ekologiczne Gospodarstwo Agroturystyczne „Relax”
      Zyndranowa 8
      Tel. 13 433-11-67; 601-518-330
      http://zyndranowa_relax.w.interia.pl

  • Schronisko

    Na turystów górskich od początku lipca do końca września czeka chatka prowadzona przez Studencki Klub Przewodników Beskidzkich z Rzeszowa. Chatka znajduje się na górnym końcu Zyndranowej.
    Informacje: http://skpb.prz.edu.pl/, tel. 604469705

  • Pola namiotowe

    W samej Zyndranowej nie ma pól namiotowych, w sezonie letnim można natomiast rozbić własny namiot na terenie wokół chatki SKPB lub gospodarstw agroturystycznych.


  • Najbliższe pole namiotowe znajduje się w oddalonej o ok. 4 km Tylawie: http://www.beskid-niski.pl.
  • Hotele, pensjonaty, ośrodki wypoczynkowe

    Najbliższy hotel – zajazd znajduje się w Tylawie: http://www.hotelbartnik.superturystyka.pl/.

  • Sale konferencyjne

    Hotel w Tylawie oferuje sale konferencyjne: http://www.hotelbartnik.superturystyka.pl/

7. Działalność naukowo-badawcza

Muzeum prowadzi działalność wydawniczą dotyczącą historii i kultury Łemków.

8. Informacje dodatkowe

  • Ciekawe linki

    http://www.beskid-niski.pl/

skanseny.net





Więcej zdjęć

 

Pomóż rozwijać etnografię w internecie.

WESPRZYJ NAS