Park Etnograficzny w Russowie (Oddział Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej w Kaliszu)Ekspozycja drewnianego budownictwa ludowego ziemi kaliskiej
na terenie parku Oddziału Literackiego w RussowiePomysł utworzenia muzeum na wolnym powietrzu, które ukazywałoby najciekawsze przykłady
drewnianego budownictwa ludowego ziemi kaliskiej, powstał w latach sześćdziesiątych XX w.,
kiedy szybkie przemiany wsi polskiej zaczęły zagrażać istnieniu takiej architektury.
Wówczas budynki te były w większości zamieszkałe, dzięki czemu były w dobrym stanie.
Wkrótce jednak miało się to zmienić. Tymczasem przed powoływanym do życia muzeum stanęły
problemy natury organizacyjnej, głównie związane ze znalezieniem odpowiedniego miejsca.
W latach 1976-78 powstały szeroko zakrojone plany Parku Etnograficznego Ziemi Kaliskiej,
a także wykaz 17 budynków, które miały znaleźć się na jego terenie. Niestety plany te nie
zostały zrealizowane. Ostatecznie pod ekspozycję przeznaczono niewielki park przy Dworku
Marii Dąbrowskiej w Russowie, będącym oddziałem Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej. Na
początku lat osiemdziesiątych XX w. opracowywano nową koncepcję dla tego muzeum na wolnym
powietrzu. Okazało się jednak, że wiele budynków, oglądanych jeszcze w latach sześćdziesiątych
XX wieku uległo znacznemu zniszczeniu lub zniknęło bezpowrotnie. Te, które możemy dzisiaj podziwiać
stanowią ostatnie, cenne obiekty architektury drewnianej okolic Kalisza. Więcej... Do muzeum na wolnym powietrzu wchodzi się przez Dworek Marii Dąbrowskiej, należący do Oddziału
Literackiego Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej. Do dworku kierują drogowskazy i to on staje się głównym
obiektem zainteresowania turystów, ale ci, którzy nie zaglądają do części poświęconej budownictwu
ludowemu wiele tracą. Budynki są tam malowniczo położone pomiędzy stawami przydworskiego parku.
Co prawda stawy te były utrudnieniem dla twórców muzeum – ograniczały bowiem możliwości kompozycyjne.
Zachowanie istniejącego układu przestrzennego było konieczne, z powodu faktu, że park russowski jest
parkiem krajobrazowym, co z pewnością dodaje miejscu urody. Za odbijającymi się w wodzie wierzbami znajdziemy dwa stare spichlerze. Większy z nich – najokazalszy
budynek w całym skansenie – to datowany na 1800 rok dworski spichlerz z podcieniem frontowym wspartym na
ozdobnych słupach i kryty wysokim gontowym dachem. Stanowi on wspaniały przykład dawnego budownictwa
folwarcznego. Kolejny obiekt nie tylko jako pierwszy został przeniesiony do parku, ale jest zarazem
najstarszym budynkiem na jego terenie. Ma on unikalny charakter. To pochodzący z połowy XVIII wieku
podcieniowy spichlerz zwany tu sołkiem, będący ostatnim ocalałym elementem dawnej zagrody
wybranieckiej w Russowie. Jedyne wejście do budynku mieści się pod bezsłupowym podcieniem zwanymprzyłapem.
We wnętrzu spichlerza, z tyłu/w głębi, zamaskowane jest wejście do komory. Można się do niej dostać
obracając odpowiednią belkę w ścianie dzielącej pomieszczenia. Idąc dalej, znajdziemy wśród drzew trzy budowle: chałupę, stodołę oraz budynek inwentarski,
pełniący funkcję obory i chlewu. Stoją one wokół szerokiego podwórza, odtwarzając tradycyjną zagrodę
kaliską. Oglądając ją, można wyobrazić sobie, jak u schyłku XIX wieku żyła średniozamożna rodzina
chłopska (z tego bowiem czasu pochodzą zarówno budynki jak i ich wyposażenie). Chałupa jest
podcieniowa, oparta na archaicznej konstrukcji, która niegdyś była popularna w regionie, ale
już na przełomie XIX i XX wieku spotykało się ją stosunkowo rzadko. Znajdująca się w skansenie
chata jest być może ostatnim egzemplarzem tego typu na Ziemi Kaliskiej. Dom ten jest jednotraktowy,
a pomieszczenia: sień, izba i komora, ułożone są w sposób amfiladowy. W takich domach tradycja
wyznaczała zwykle stałe miejsce poszczególnym elementom wyposażenia, optymalne dla funkcji jaką
dany sprzęt pełnił w życiu mieszkańców chałupy. Wynikało to z faktu, że przez stulecia ludzie musieli
sobie radzić z życiem na ograniczonej i ciasnej przestrzeni wiejskiego domu. Takie rozplanowanie
odtworzone jest w muzealnej ekspozycji. W sieni stoją najbardziej przydatne sprzęty gospodarskie,
między innym: żarna i sita, naczynia do noszenia wody, sprzęty do przerobu mleka i śmietany na nabiał
i wypieku chleba. Sama izba – główna część domu (jako jedyna posiadająca okna) podzielona jest na dwie
przestrzenie, jedną – przeznaczoną do pracy, skupioną wokół komina i drugą –reprezentacyjną, barwnie
udekorowaną, skupioną wokół domowego ołtarzyka i łóżka paradnie zasłanego piętrowo ułożonymi poduszkami,
nad którym wiszą święte obrazy. Koło pieca znajdziemy takie sprzęty jak: naczynia kuchenne czy cebry na wodę, podczas
gdy koło łóżek stoją: malowana skrzynia posagowa oraz ława z oparciem, tzw. bambetel.
Komora pełniła funkcję schowka i spiżarni, znajdują się tu więc różnego rodzaju naczynia do
przechowywania produktów żywnościowych i rzadziej używane sprzęty. Stodoła stojąca nieopodal jest natomiast pełna różnego typu narzędzi rolniczych. Kawałek za zagrodą, otoczona kwiatowym ogrodem, samotnie stoi pobielana chata.
To chałupa wyrobnika z początku XIX wieku. Jeśli przyjrzymy się uważnie jej wyposażeniu
(narzędzia do obróbki lnu i wełny) i otoczeniu (rosnące w ogródku zioła), możemy dojść do
wniosku, że mogłaby tu mieszkać samotna kobieta trudniąca się zielarstwem i tkactwem. W latach 1999-2007 sceneria skansenu dwa razy do roku ożywała, stając się tłem etnograficznych
imprez plenerowych – „Majówki w skansenie” i „Jesieni w skansenie”. W ostatnich latach z powodu
braku środków finansowych i z konieczności przeprowadzenia prac konserwatorskich organizację
imprez tymczasowo zawieszono. Dział etnograficzny Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej to nie tylko ekspozycja drewnianego
budownictwa ludowego w Russowie. W Kaliszu znajdują się bogate zbiory eksponatów związanych z
tradycyjną kulturą ludową, rękodziełem i współczesną sztuką ludową Ziemi Kaliskiej. Do zbiorów
tych należy także archiwum etnomuzykologiczne, które w ostatnich latach zostało zdigitalizowane
i posłużyło jako podstawa publikacji zawierającej płyty z nagraniami tradycyjnych pieśni z regionu. Anna Chlebicka Informacje praktyczne1. Adres fizyczny, adres mailowyWięcej...
2. Dostępność
- Godziny otwarcia
W sezonie turystycznym – od 1 maja do 30 października:
- wtorek, czwartek, piątek, – 10.00-15.00
- środa – 11.00-16.30
- sobota – 10.00-14.30
- niedziela – 11.00-16.30
Poza sezonem turystycznym – od 1 listopada do 30 kwietnia:
- od wtorku do piątku – 10.00-15.00
- sobota, niedziela – 10.00-14.30
- sobota – dzień bezpłatny
- Ceny biletów
- Bilet normalny - 4 zł
- Bilet ulgowy - 2 zł
- Bilet rodzinny (do 5 osób) – 7 zł
- Bilet usługi przewodnickiej - 20 zł
- Lekcje muzealne – cena biletów plus 10 zł
- Uwagi o dostępności
Na teren parku można wprowadzać psy. Przed bramą muzeum dostępne są miejsca parkingowe, a przy płocie można zostawić rower.
3. Oferta kulturalno-rozrywkowa4. ImprezyW latach 1999 – 2007 na terenie skansenu dwa razy do roku organizowano etnograficzne imprezy plenerowe „Majówka w skansenie” w ostatnią niedzielę maja i „Jesień w skansenie” w pierwszą niedzielę września. Zespoły folklorystyczne odtwarzały wówczas tradycyjne obrzędy, zwyczaje i prace gospodarskie, odbywały się pokazy dawnego rękodzieła oraz sztuki ludowej. Ze względu na brak środków finansowych oraz konieczność przeprowadzenia poważniejszych prac konserwatorskich organizację festynów tymczasowo zawieszono. Do tej pory dwukrotnie we współpracy z kaliskim Centrum Kultury w skansenie odtwarzano tradycyjne wesele kaliskie. 5. Dojazd
- Własnym samochodem
Russów znajduje się ok. 10 km od Kalisza i 45 km od Konina przy drodze numer 25, łączącej te miasta. Najłatwiej jest dojechać do muzeum samochodem, skręcając z głównej drogi w Russowie w miejscu oznaczonym drogowskazem kierującym do Dworku Marii Dąbrowskiej.
- Pociągiem
brak danych
- PKSem
Chcąc dojechać do Russowa komunikacją publiczną, należy najpierw dotrzeć do Kalisza lub Konina, a następnie wsiąść w PKS. Istnieje wiele połączeń z Kalisza do Russowa (kilka na godzinę), zatrzymują się tu m.in. autobusy relacji Kalisz-Konin, Kalisz –Stawiszyn, Kalisz-Dzierzbin oraz inne jadące do miejscowości położonych na północ od Kalisza. Z Konina do Russowa jest tylko kilka połączeń dziennie, wszystkie relacji Konin-Kalisz.
- Prywatnymi busami
brak danych
6. Baza noclegowa
- Agroturystyka
brak danych
- Schronisko
brak danych
- Pola namiotowe
brak danych
- Hotele, pensjonaty, ośrodki wypoczynkowe
W samym Russowie baza noclegowa nie jest bardzo rozbudowana – znajduje się tu hotel „Rusałka” (ceny od 30 zł za noc za osobę) oraz zajazd „Noce i Dnie” (ceny od 30 zł). Oba obiekty oferują możliwość organizowania konferencji i bankietów. Znacznie większy wybór noclegów o różnym standardzie znajdziemy w Kaliszu. Inną miejscowością, w której można znaleźć różnego rodzaju miejsca noclegowe – od agroturystyki, poprzez ośrodek wypoczynkowy i hotele, po dom-apartament, jest Gołuchów położony kilkanaście kilometrów od Russowa, słynny ze względu na znajdujący się w nim zamek.
- Sale konferencyjne
brak danych
7. Działalność naukowo-badawcza
Ekspozycja budownictwa drewnianego Ziemi Kaliskiej znajduje się pod opieką Działu Etnograficznego kaliskiego muzeum. W ramach jego działalności powstały zbiory gromadzące eksponaty związane z tradycyjną kulturą ludową, współczesną sztuką i rękodziełem ludowym oraz zbiór afrykanistyczny. Wśród kolekcji szczególnie wyróżniają się: tiulowe czepce – charakterystyczne uroczyste nakrycia głowy wielkopolskich mężatek, ludowe dewocjonalia, a wśród nich oleodruki, porcelanowe figurki świętych i pamiątki częstochowskie oraz współczesna rzeźba ludowa. Muzeum posiada także archiwum etnomuzykologiczne, które w ostatnich latach zostało zdigitalizowane. Unowocześniony zbiór posłużył za bazę publikacji, która zawierała trzy tematyczne płyty CD – pieśni doroczne, weselne i powszechne (Anna Jabłońska-Ważny „Folklor Ziemi Kaliskiej. Żywy głos tradycji”, Kalisz 2007).
8. Informacje dodatkowe
|
Więcej zdjęć |