Skanseny
 

Muzeum Rolnictwa im. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu

Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka znajduje się w Ciechanowcu, miasteczku na pograniczu mazowiecko-podlaskim. Odwiedzając to muzeum, będziemy mieć możliwość poznania różnicy pomiędzy chałupą ubogiego chłopa a szlachcica zaściankowego z pogranicza mazowiecko-podlaskiego, zobaczymy promyki słońca odbijające się w wodzie rozpryskiwanej przez wciąż działające koło młyńskie oraz zajrzymy do stuletniej toalety.

Wyobraźmy sobie księdza Jana Krzysztofa Kluka w osiemnastowiecznym gabinecie przyrodniczym księżnej Anny Jabłonowskiej w Siemiatyczach. Późnym wieczorem, już znużony, nadal studiuje liczne zbiory dotyczące jego ulubionych zagadnień – botaniki i rolnictwa. Niedługo wyda swoje najważniejsze dzieło: „Dykcjonarz roślinny” (1786-1788), ale teraz myślami jest w Ciechanowcu, swoim domu rodzinnym i swojej parafii. Nie podejrzewa nawet, że za 200 lat, właśnie tam będzie istniało muzeum rolnictwa jego imienia.

Kazimierz Uszyński, historyk sztuki, przez całe życie był osobą niezwykle aktywną społecznie. W 1962 roku, wraz z innymi mieszkańcami, założył Towarzystwo Przyjaciół Ciechanowca. Wkrótce po tym, wraz z lekarzem Pawłem Olszewskim doprowadzają do otwarcia Społecznego Muzeum Rolnictwa. Od samego początku działania miłośników ziemi ciechanowieckiej wspierał i konsultował Marian Pokropek (profesor z Katedry [obecnie Instytutu] Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego). W 1968 roku muzeum upaństwowiono, a w 1970 r. zmieniono jego siedzibę z remizy strażackiej na okazały zespól pałacowo-parkowy, dawniej należący do rodziny hrabiów Starzeńskich. Od tego momentu rozpoczęto także realizację koncepcji skansenu budownictwa podlasko-mazowieckiego. Inicjatorami tej koncepcji był prof. Ignacy Tłoczek, prof. Marian Pokropek oraz ówczesny dyrektor Muzeum Kazimierz Uszyński.

Muzeum Rolnictwa posiada obecnie dziewięć działów, nas jednak najbardziej interesuje jeden – dział budownictwa wiejskiego. To ekspozycja plenerowa, która znajduje się na obszarze dawnego parku pałacowego. Składa się na nią czterdzieści jeden budowli, pochodzących z pogranicza mazowiecko-podlaskiego, czyli terenów w pobliżu Ciechanowca. Tereny te zamieszkiwała ludność mieszana etnicznie – polska, białoruska, a w miasteczkach także żydowska, a także społecznie – były wsie chłopskie i szlacheckie. Ślady tych uwarunkowań łatwo zauważyć w zgromadzonych tu budynkach, prezentują bowiem inne style architektoniczne. Jednym z ciekawszych obiektów jest wciąż działający młyn wodny. Został on wybudowany w połowie XIX wieku i od samego początku stanowił element zespołu pałacowego. Podobnych młynów jest w Polsce wiele, ale zaledwie kilka działa do tej pory. Ich tajemnica tkwi w miejscu wybudowania, a szczególnie w kole wprawianym w ruch przez strumień wody. Wielkość kola dostosowywana była do prądu rzeki lub strugi, stąd przenoszenie młyna w inne miejsce w zasadzie pozbawiało go życia. Ciechanowiecki młyn jest obiektem in situ (w miejscu) i dlatego z łatwością można go uruchomić. W jego wnętrzu można oglądać ekspozycję poświęconą chlebowi.

W Muzeum znajdziemy również chatę ubogiego chłopa – krytą strzechą i otoczoną płotem plecionym z leszczynowych lub wierzbowych gałęzi, bogatszą chałupę szlachty zagrodowej czy chatę białoruską z terenu Podlasia. Uzupełniają je zabudowania gospodarskie: obórki, stodoły, spichlerze, kuźnia, wiatrach - koźlak oraz maneż kieratowy.

Na terenie muzeum zgromadzonych jest także wiele zabytków tzw. malej architektury. Miedzy innymi jest to pasieka, składająca się z ponad trzydziestu uli typu kłodowego i skrzynkowego, studnia z żurawiem, kapliczka, gołębnik słupowy, bróg na siano, a nawet piwnica wolnossąca. Przy chacie szlachcica, na terenie ogródka, można dostrzec zaś niewielki drewniany budyneczek. Zmylić może jego bogate zdobienie, a to w gruncie rzeczy zwykła sławojka (ubikacja) – zabytek przeczący popularnemu powiedzeniu „za stodołą”. Wszystkie te obiekty zasługują na nie mniejszą uwagę niż duże budynki, od razu rzucające się w oczy.

W muzeum znajduje się też dworek myśliwski z Siemion, należący do rodziny Potockich z Rudki oraz wędzarnia z dworu Jezierskich z Pobikr. Mimo że liczy ponad sto lat, nadal przy specjalnych okazjach jest wykorzystywana. Przy odrobinie szczęścia możemy więc zostać poczęstowani, przygotowanymi w niej wędlinami.

Na terenie muzeum znajduje się również słynny zielnik ks. Krzysztofa Kluka, w którym możemy zobaczy rośliny pożyteczne i potrzebne nie tylko w kuchni, ale też w apteczce.

Będąc w ciechanowieckim muzeum warto zajrzeć i do pozostałych działów. Na wystawie etnograficznej, mieszczącej się w pałacu, zobaczymy sochy i radła z całej Polski. W muzeum weterynarii mieszczącym się w budynku stajni dowiemy się, jakimi formułami magicznymi można wyleczyć „żółwia” czy krczyce. A nieopodal, w budynku dworku myśliwskiego obejrzymy ekspozycję pisanek. W innym zakątku muzeum odnajdziemy macewy – tablice nagrobne – jeden ze znaków istnienia społeczności żydowskiej w Ciechanowcu.

Muzeum współpracuje z ośrodkami naukowymi i muzealnymi. W swoich zasobach ma ponad cztery tysiące archiwaliów dotyczących życia wiejskiego. Do najcenniejszych można zaliczyć zbiór około tysiąca rękopisów i dokumentów pochodzących z Archiwum Rodziny Augustynowiczów-Ciecierskich z Bacik, a będących udokumentowaniem życia ziemiańskiego od XVI do XIX wieku. Na podstawie zgromadzonych tu materiałów powstało już szereg prac i artykułów naukowych. Muzeum prowadzi działalność wydawniczą – wydaje „Ciechanowiecki Rocznik Muzealny”, foldery, ale też zbiory pamiętnikarskie i pamiętniki związane z życiem wiejskim itd.

Ciechanowiec warto odwiedzić w trakcie jednej z odbywających się tam imprez. Podlaskie Święto Chleba, Wykopki pod Wiatrakiem czy Zajazd Wysokomazowiecki – Szlachty historia na żywo, gromadzą nawet do kilku tysięcy widzów i uczestników.

Najbardziej znaną muzealną imprezą jest jednak Konkurs Gry na Instrumentach Ludowych Pasterskich, szerzej znany jako konkurs gry na ligawkach. Impreza została zapoczątkowana w latach 70. XX w., kiedy to do konkursu przystąpił zaledwie jeden uczestnik grający na ligawce. Jednak z każdym rokiem grających przybywało. Niemałą rolę odgrywa tu samo muzeum, które w ramach projektu „Ligawka podlaska – warsztaty dla dzieci i młodzieży – budowa instrumentów i nauka gry” wykształciło już szesnastu uczniów z okolicznych szkół. Ligawka jest prostym, ale ciekawym instrumentem. Jest to instrument dęty, wykonany z odpowiednio wydrążonego konaru, z jednej strony rozszerzającego się i lekko wygiętego, a z drugiej zwężającego się – tu znajduje się ustnik. Długość ligawki może być różna – od półtora do trzech metrów. Taki rodzaj instrumentu pasterskiego znany jest nie tylko na Podlasiu, ale na Podhalu oraz Kaszubszczyźnie. Wykorzystywany był także przez flisaków i oryli, którzy sygnalizowali za pomocą ligawki spływające krętymi rzekami tratwy. Instrument ten można spotkać również wśród większości grup pasterskich na przykład na Bałkanach.

Ciechanowieckie muzeum przyczyniło się także do ponownej popularyzacji tkaniny dwuosnowowej, która „odkryła” i upowszechniła w latach 30. XX wieku Eleonora Plutyńska z warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Tkaniny dwuosnowowe wykonywane są z naturalnej przędzy wełnianej, na ręcznych poziomych krosnach (wielonicielnicowych). Ich cechą charakterystyczną jest to, że mają dwie osnowy oraz dwa wątki, które tworzą wzór o przeciwstawnych kolorach. Zainteresowania E. Plutyńskiej tą techniką, przywróciły zainteresowanie dywanami z północno-wschodniej Polski. W regionie tym, od lat 50.XX w., organizowane były konkursy, a zwycięskie tkaniny trafiały m.in. do zbiorów ciechanowieckiego muzeum. Umożliwiło to organizowanie wystaw czasowych, poświęconych motywom lub twórczości konkretnej artystki (tkactwo dwuosnowowe zostało uznane za dziedzinę sztuki ludowej).

Znany jest też, prowadzony przez Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu, Konkurs na Najlepiej Zachowany Zabytek Wiejskiego Budownictwa Drewnianego. Polega on na poszukiwaniu (konkurs dotyczy województwa podlaskiego) i objęciu ochroną najlepiej zachowanego obiektu, spełniającego następujące warunki: znajdować się na terenie województwa podlaskiego, w miejscowości o liczbie mieszkańców mniejszej niż piec tysięcy i pochodzić sprzed 1960 r.. Może więc to być: i budynek mieszkalny (chałupa, dwór, czworak, dom dróżnika, plebania), i budynek gospodarczy (stodoła, wozownia, maneż), i budynek użyteczności publicznej (dworzec kolejowy, karczma, szkołą, urząd gminy, spichlerz gminny) oraz budynek przemysłowy (wiatrak, młyn, kuźnia, olejarnia).

Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka ma również dwa oddziały zamiejscowe. Są to: Drewnowo Ziemianki, gdzie można zobaczyć wiatrak oraz zagrodę młynarza oraz Dąbrowe Łazy z wiatrakiem.

Małgorzata Czyżewska

Informacje praktyczne

1. Adres fizyczny, adres mailowy

2. Dostępność

  • Godziny otwarcia

    • pon-sob : 8-16
    • nd i święta: -16
    • V-IX w sb-nd i święta: 9-18

  • Ceny biletów

    • Bilet wstępu normalny- 10 zł
    • Bilet wstępu ulgowy- 5 zł
    • Bilet spacerowy normalny- 6 zł
    • Bilet spacerowy ulgowy- 3 zł
    • Bilety ulgowe przysługują: uczniom i studentom (do 26 lat), kombatantom i pracownikom kultury i sztuki.
    • Bilet spacerowy daje możliwość zwiedzania muzeum, jednak bez wstępu do budynków.

    Wstęp bezpłatny:

    • Dzieciom do lat siedmiu z wyłączeniem grup zorganizowanych
    • Osobom odznaczonym Orderem Orla Białego lub Orderem Zasługi Rzeczpospolitej Polskiej, odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej": oraz osobom, które zostały wyróżnione tytułem honorowym „Zasłużony dla Kultury Narodowej”
    • Pracownikom muzeów wpisanych do Państwowego Rejestru Muzeów
    • Członkom Międzynarodowej Rady Muzeów (ICOM) i Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków (ICOMOS)
    • Mieszkańcom Ciechanowca w towarzystwie dzieci do lat 7 (wyłącznie cześć spacerowa)

    Przewodnik wliczony jest w cenę biletu wstępu, jednak przyprowadzenie grupy obcokrajowców może być związane z wynajęciem tłumacza. Muzeum oferuje swoje usługi w zakresie języka angielskiego, niemieckiego i rosyjskiego. Koszt tłumacza to 25 z za godzinę, jeśli grupa nie przekracza 5 osób i 50 zł za godzinę, jeśli w grupa jest większa. Pod numerem (086) 2-771-328 wew. 20 można skontaktować się z recepcją, by umówić grupę lub zamówić przewodnika.

  • Uwagi o dostępności

    Szerokie, ubite, piaskowe alejki prowadzące do praktycznie każdego obiektu nie powinny stanowić przeszkody dla osób niepełnosprawnych czy z dziecięcym wózkiem. Toalety znajdują się w budynku pałacowym.

    Zakaz wprowadzania psów, co jest łatwo wytłumaczalne obecnością inwentarza na terenie muzeum.

    Naprzeciwko głównego wejścia do muzeum jest duży parking (chociaż jeśli odwiedzamy skansen w takie dni jak święto chleba polecamy przyjazd znacznie wcześniej lub pozostawienie samochodu z dala od muzeum, bo o miejsce postojowe może być trudno).

    Jeśli rowerzyści chcieliby odwiedzić muzeum, pozostawienie roweru nie stanowi problemu – dostępne są miejsca postojowe dla ich pojazdów.

3. Oferta kulturalno-rozrywkowa

  • Lekcje muzealne

    brak danych

  • Zwierzęta

    Na terenie muzeum, szczególnie ku uciesze najmłodszych można znaleźć kury, kaczki, krowy, a także dwa kuce i osły.

  • Pamiątki

    brak danych

  • Sesje zdjęciowe

    Jeśli chcemy robić zdjęcia lub film amatorsko czeka nas dodatkowa opłata w wysokości 10 zł. Profesjonalne filmowanie czy też fotografowanie jest droższe. W godzinach 8-16 wynosi 122zl, a „po godzinach” to już koszt 244zl.

  • Posiłek regionalny

    brak danych

  • Atrakcje dla dzieci

    brak danych

  • Atrakcje w okolicy

    W Ciechanowcu znajduje się ciekawy barokowy kościół z XVIII wieku.

    W niedalekiej Zuzeli, wsi, w której urodził się kardynał Stefan Wyszyński można zobaczyć muzeum mu poświęcone.

4. Imprezy

Muzeum oferuje nam szereg imprez, jednak do najważniejszych, cyklicznych i znanych już nalezą:

  • Niedziela Palmowa
  • Jarmark św. Wojciecha
  • Zajazd Wysokomazowiecki - Szlachty historia na żywo
  • Podlaskie Święto Chleba w połowie sierpnia
  • Wykopki pod Wiatrakiem
  • Konkurs Gry Na Instrumentach Ludowych Pasterskich im. Kazimierza Uszyńskiego

5. Dojazd

  • Własnym samochodem

    Jadąc drogą Warszawa- Białystok musimy dojechać do Czyżewa lub Nurca, stamtąd poprowadzą nas już kierunkowskazy na Ciechanowiec. Tuż za wjazdem do miasta po prawej stronie znajduje się muzeum.

  • Pociągiem

    Jeśli wybieramy się pociągiem musimy dojechać do Czyżewa. Stamtąd pozostają nam autobusy. Na stronie www.czyzewosada.pl/asp/pl odnajdziemy niezbędne informacje dotyczące połączeń PKP, jak też połączeń lokalnych dotyczących połączeń z Czyżewem.

  • PKSem

    Wysiadamy na dworcu autobusowym w Ciechanowcu. Stojąc przodem do ulicy Kuczyńskiej skręcamy w lewo i już za chwilę jesteśmy przy parkanie muzeum, obchodząc go należy skręcić także w lewo i po przejściu kilkudziesięciu metrów staniemy przed głównym wejściem. Strona www.pks.zambrow.com/dw_ciech.htm pomoże nam odnaleźć połączenia autobusowe z Ciechanowcem.

  • Prywatnymi busami

    brak danych

6. Baza noclegowa

    Na terenie Ciechanowca funkcjonuje Ośrodek Wypoczynkowo-Sportowy "Nad Zalewem" oferujący nocleg w domkach kempingowych. Niestety czynny tylko w sezonie letnim. Na szczęście dostępne są także hotele, noclegi prywatne czy agroturystyka. Istnieje także możliwość noclegu na terenie muzeum. Wszystkie niezbędne informacje dotyczące zarówno tej kwestii, jak też innych aspektów turystycznych w gminie znajdziemy na stronie www.ciechanowiec.pl w zakładce „turystyka”.
  • Agroturystyka

    brak danych

  • Schronisko

    brak danych

  • Pola namiotowe

    brak danych

  • Hotele, pensjonaty, ośrodki wypoczynkowe

    brak danych

  • Sale konferencyjne

    brak danych

7. Działalność naukowo-badawcza

Pracownicy Muzeum w swojej działalności naukowo – badawczej skupiają się głównie na samym muzeum i tematyce która muzeum się zajmuje. Stąd też jego publikacje to w dużej mierze pamiętniki mieszkańców Ciechanowca, periodyki muzealne i wydawnictwa dotyczące założycieli i patrona Muzeum.

8. Informacje dodatkowe

skanseny.net





Więcej zdjęć

 

Pomóż rozwijać etnografię w internecie.

WESPRZYJ NAS