Skanseny
 

Skansen Architektury Drewnianej Ludności Ruskiej Podlasia w Białowieży

Skansen Architektury Drewnianej Ludności Ruskiej Podlasia w Białowieży prezentuje obiekty budownictwa drewnianego z terenu Podlasia. W kolekcji znajduje się dziewięć obiektów o zróżnicowanym stanie zachowania – część z nich została przystosowana do zamieszkania przez turystów. Każdy z budynków jest jednak bardzo ładnie wyeksponowany i fantastycznie współgra z otaczającą go przyrodą, co sprawia, że spacer po muzeum jest ciekawym doświadczeniem.

Białowieska kolekcja architektury drewnianej powstawała stopniowo – na przestrzeni kilkunastu lat. Każdy z etapów jej tworzenia był w jakimś sensie kluczowy. I tak, pierwszy obiekt został sprowadzony w 1978 roku. Był to wiatrak – koźlak (nazwa pochodzi od konstrukcji nośniej – stanowi ją nieruchomy kozioł, na którym osadzony był budynek z urządzeniami napędowymi i mielącymi ziarno; dzięki takiej konstrukcji możliwe było przekręcanie budynku, by odpowiednio ustawić skrzydła do wiatru) z 1925 roku, przeniesiony tu ze wsi Kotły (ciekawa jest historia wiatraka – był on bowiem przenoszony nie raz – otóż początkowo stanął we wsi Kuraszewo, potem przeniesiono go do Kotłów, a następnie do Białowieży). Starania o jego przeniesienie czynili opiekunowie i właściciele wiatraka na czele z pomysłodawcą muzeum profesorem Anatolijem Odzijewiczem i to jemu zawdzięcza ono obecny wygląd.

Po sprowadzeniu wiatraka do Białowieży, konieczne stało się zakupienie gruntu, na którym miałby stanąć. Ostatecznie zakupiono go w 1983 roku, od Alesi i Stiepana Bojko. Były to 4 hektary ziemi położone w dawnej wsi Kropiwnik (znajdującej się wówczas pod Białowieżą), to znaczy między rzeką Narewką, a ulicą Zastawą (Kropiwnik został włączony do osady Białowieża. Z czasem obszar został ogrodzony i powoli zapełniał się eksponatami. Dopiero jednak w 2004 roku muzeum zostało udostępnione zwiedzającym. Oglądanie znajdujących się tu obiektów i ich wnętrz najlepiej zaplanować na weekend, ponieważ wymaga to kontaktu z opiekunami – ci zaś nie zawsze są na miejscu.

Warto podkreślić, że muzeum jest inicjatywą prywatną. Pomysłodawcami utworzenia placówki byli studenci białostoccy oraz profesor Anatolij Odzijewicz. Inicjując powstanie jednostki muzealnej (w 1978 r.), kierowali się przede wszystkim chęcią ochrony/zachowania dla przyszłych pokoleń podlaskiej architektury drewnianej. Dopiero „moda na Białowieżę” (napływający tu licznie od połowy lat 90.XX w. turyści) sprawiła, że pomyślano o „uturystycznieniu” tego miejsca.

Obecne funkcjonowanie muzeum jest możliwe dzięki pracy wolontariackiej studentów, którzy dbają jego stan. Organizowane są tu wyjazdy i spotkania plenerowe dla zainteresowanych kulturą regionu. Niezapomnianych przeżyć może dostarczyć nocleg w chałupie na terenie muzeum. Piękno tego miejsca, jego bujna roślinność, wspaniałe świeże powietrze i poczucie obcowania z naturą niemal współgrającą z człowiekiem, mogą tylko zwielokrotnić ten efekt.

Białowieskie muzeum – Skansen Architektury Drewnianej Ludności Ruskiej Podlasia składa się z dziewięciu dobrze zachowanych obiektów, które można podzielić na cztery grupy. Pierwszą stanowią dwie chaty stojące nieopodal bramy. Mają one nieco inny charakter niż pozostałe obiekty, ponieważ ich poddasza zostały przekształcone w pokoje dla turystów. Gontowe półszczytowe dachy poprzecinane są oknami PCV i „przyozdobione” antenami satelitarnymi, co może zdziwić zwiedzającego. Jeden z tych budynków pochodzi ze wsi Klejniki, datowany jest na rok 1893, zaś przeniesiony i zrekonstruowany został w 1988 roku. Otwarte do zwiedzania są: sień, izba i komora. Warto obejrzeć zgromadzone w izbie typowe dla regionu tkaniny i gliniane naczynia. Drugim budynkiem jest najstarsza chałupa w muzeum – datowana na 1885 rok, przeniesiona z miejscowości Czyżyki. Zobaczyć w niej można przede wszystkim piec do wypiekania chleba. Obydwa obiekty mają ściany o konstrukcji zrębowej, czyli wzniesione z łączonych na narożnikach węgłami w zamknięty wieniec i układanych poziomo bali-okrąglaków, półokrąglaków lub bali obrobionych do kantu, oraz konstrukcji sumikowo-łątkowej, czyli złożonej z krótkich, drewnianych elementów, tzw. sumików, układanych poziomo jeden na drugim, których końce zostały wpuszczone w wyżłobienia pionowych słupów tzw. łątek.

Do drugiej grupy można zaliczyć urokliwą drewnianą kapliczkę (czasownię) pod wezwaniem św. Aleksandra Newskiego wzorowaną na świątyni ze wsi Nowoberezowo. Miejsce, w którym stoi kapliczka, jest w znacznej mierze odgrodzone swego rodzaju fosą, co sprawia, że wygląda, jakby stała na małej wysepce w otoczeniu pięknych białowieskich krajobrazów. Obok ustawione są dwa drewniane krzyże i kamień, który podobnie jak starszy z krzyży upamiętnia tysiąclecie chrztu Rusi Kijowskiej.

W skład trzeciej grupy wchodzą dwa wiatraki (oba pochodzą z Orli) i zabudowania gospodarskie: chata ze wsi Biała, warsztat (tzw. majsternia) z Widowa i stodoła ze wsi Koszele. Wiatraki typu koźlak datowane są na lata międzywojenne XX w.. Można w nich podziwiać żarna i wspomagające je mechanizmy. By wejść do wiatraka trzeba wspiąć się po drewnianych schodach. Warto zatrzymać się tuż przed wejściem i odwrócić, by zobaczyć rozciągający się wkoło bardzo ładny widok. Nieopodal stoi chata powstała pod koniec XIX wieku. Jej ściany zbudowano przy użyciu konstrukcji zrębowej i sumikowo-łatkowej, natomiast dach jest półszczytowy i kryty słomą. Jego stan jest nieco sfatygowany, ale dzięki temu możemy uważniej przyjrzeć się jego konstrukcji. A co tam widać? Przede wszystkim szkielet więźby dachowej. Stanowią go zbiegające się krokwie, które tworzą kalenicę – „grzbiet” dachu. W poprzek krokwi przybite są poziome deski tzw. łaty, co wzmacnia konstrukcję dachu oraz ułatwia jego pokrycie. U szczytu zobaczymy zaś śparogi – ozdobne zwieńczenie desek – wiatrownic, przybijanych do krokwi szczytowych. Tego typu ozdoby szczytów dachów były spotykane na Kurpiowszczyźnie i Podlasiu, ale także na Kaszubach. W chałupie można obejrzeć naczynia metalowe, gliniane i drewniane, a także tkaniny, zwraca uwagę duży piec. Nieopodal chaty stoi studnia z żurawiem oraz warsztat z lat 20. XX wieku, sprowadzony w 1986 roku z Widowa. Majsternia budzi zdziwienie przede wszystkim z powodu swoich niewielkich rozmiarów – jest ona tak mała, jak gdyby wyjęto ją wprost z bajki dla dzieci. Uroczy filigranowy budynek wzbudza mimowolny życzliwy uśmiech. Godna podkreślenia jest metoda wykonania ścian – opierają się one na konstrukcji wieńcowej – analogicznej do tej, która gwarantuje stabilność pobliskiej stodole. Wewnątrz budynek majsterni mieści ogromną ilość hebli i frezów... Parę kroków dalej stoi kryty gontem wiatrak. Za jego potężnymi skrzydłami, pośród bujnej roślinności skrywają się dwa ule wydrążone w pniach drzew.

Czwartą grupę stanowi tylko jeden eksponat – a jest nim płot z tzw. balasów. Został on wykonany przez założycieli placówki w latach 1983-1984 i jest wierną kopią tradycyjnych płotów plecionych. Konstrukcja takiego płotu składa się z trzech pionowych żerdzi oraz przeplatanych (pionowo) gałęzi świerkowych.

Odrębną atrakcję stanowią same krajobrazy. Można je podziwiać zarówno w samym muzeum – są iście bajkowe! – jak i w jego okolicy. Białowieża to miejsce, gdzie ingerencja człowieka w otaczającą przyrodę nie jest boleśnie odczuwalna. Choć jest to osada, przeżywa obecnie rozkwit (coraz więcej turystów docenia jego uroki), nadal można ją uznać za miejsce stosunkowo spokojne i sprzyjające wypoczynkowi. Trzeba jednak pośpieszyć się, by w spokoju kontemplować zbiory Skansenu Architektury Drewnianej Ludności Ruskiej Podlasia w Białowieży i bez kłopotu zarezerwować nocleg w zabytkowej podlaskiej chałupie.

Jakub Jankowski

Informacje praktyczne

1. Adres fizyczny, adres mailowy

    Zastawa 66b
    17-230 Białowieża
    Tel. (085) 683 36 28

    mail: brak danych
  • Dane kontaktowe

    Tel. (085) 683 36 28

2. Dostępność

  • Godziny otwarcia

    Muzeum jest otwarte przez cały dzień, w każdej chwili można do niego wejść i przespacerować się po tym niezwykle malowniczym miejscu. Jeśli jednak nie skontaktujemy się z opiekunem placówki, to zwiedzanie muzeum skończy się zapewne tylko na spacerze. Aby obejrzeć wnętrza budynków należy zapowiedzieć się telefonując do Pana Michała Bajko (jednego z założycieli instytucji) pod numerem: (0 85) 683 36 28.

  • Ceny biletów

    Wstęp do muzeum jest bezpłatny.

  • Uwagi o dostępności

    Muzeum białowieskie jest obiektem małym, stworzonym od podstaw przez hobbystów i w pierwotnym założeniu dla nich przeznaczony. Nie znajdziemy tu udogodnień typowych dla placówek o charakterze komercyjnym. Wokół muzeum próżno zatem szukać parkingu dla zwiedzających, podobnie jak ułatwień dla niepełnosprawnych.
    Do muzeum wiodą dwie brukowane ścieżki, którymi jednak nie wszędzie da się dojść. Zaprowadzą nas one do łazienki, stolika, czy altanki przygotowanej specjalnie pod grillowanie i piknikowanie, niekoniecznie jednak do eksponatów.

    Eksponatom w muzeum można robić zdjęcia, nie ma również problemu z dotykaniem większości z nich. Przez muzeum i pobliską puszczę przebiega szlak turystyczny, ścieżka edukacyjna i szlak rowerowy, opracowane przez gminne instytucje.

3. Oferta kulturalno-rozrywkowa

    Muzeum w Białowieży jest miejscem otwartym na nowe pomysły i współprace z młodzieżą. Zapewne dlatego większość opiekujących się nim osób to studenci i pasjonaci, którzy urządzają tu warsztaty i okolicznościowe imprezy. Nie ma jednak oficjalnego rozpisanego kalendarza wydarzeń podobnie, jak nie ma konkretnie sformułowanej oferty kulturalno-rozrywkowej. W białowieskim muzeum wszystko jest zatem możliwe – potrzeba tylko odpowiednio dużo pozytywnej energii.
    Z rozrywkowego punktu widzenia warto podkreślić oferowaną przez muzeum możliwość zażycia kąpieli w starosłowiańskiej łaźni zwanej „banią”.

  • Lekcje muzealne

    brak danych

  • Zwierzęta

    brak danych

  • Pamiątki

    brak danych

  • Sesje zdjęciowe

          W muzeum można robić zdjęcia. 

  • Posiłek regionalny

  • brak danych

  • Atrakcje dla dzieci

    brak danych

  • Atrakcje w okolicy

    Niewątpliwie największa atrakcją okolicy jest Puszcza Białowieska. Po wizycie w skansenie warto wybrać się jednym ze szlaków pieszych lub rowerowych, by podziwiać jej niezwykłą faunę i florę. Ciekawa może być również wycieczka po Puszczy koleją drezynową - czyli napędzaną siłą ludzkich mięśni, uruchomioną przez miejscowych pasjonatów koleji. Więcej informacji na ten temat: http://www.drezyny.bialowieza.pl/

4. Imprezy

brak danych

5. Dojazd

  • Własnym samochodem

    Dojazd do Białowieży jest stosunkowo łatwy. Jeśli dysponujemy samochodem nie pozostaje nam nic innego, jak dotrzeć do Hajnówki drogą 689 z zachodu, 685 z południa i północy lub z północnego-wschodu 687. W Hajnówce oznakowanie trasy prowadzącej do Białowieży jest bardzo dobre i trudno o zabłądzenie. Kluczowe wydaje się wjechanie na drogę numer 689, która wiedzie do granicy z Białorusią. Kurs musimy utrzymać przez ok. 8 km czujnie wyglądając kierunkowskazu na Budy (zakręt w lewo). Po przejechaniu 3 km wąską asfaltową drogą pośród lasu przyjdzie nam, razem z głównym nurtem drogi, skręcić w prawo i jechać tą trasą ok. 10 km. Tuż przed wjazdem do miasta po prawej stronie ukaże nam się muzeum .

  • Pociągiem

    Obecnie do Białowieży nie można dotrzeć pociągiem. 

  • PKSem

    Dla niezmotoryzowanego turysty podróż nie powinna być uciążliwa. Po dotarciu do Hajnówki nie pozostaje nic innego, jak wybrać jeden z wielu autobusów PKS w stronę Białowieży (dworce PKS i PKP są obok siebie). Na stronie www.e-podroznik.pl podana jest pełna oferta autobusów odjeżdżających z Hajnówki.

  • Prywatnymi busami

    brak danych

6. Baza noclegowa

    Baza noclegowa w Białowieży i jej okolicach jest znakomita. Potencjalnego turystę jest w stanie zadowolić absolutnie pod każdym względem.

  • Agroturystyka

    Do dyspozycji podróżnika jest bardzo dużo kwater – niemal każdy dom w Białowieży oferuje pokoje. Bez trudu znajdziemy taki, w którym noc kosztować nas będzie 30-40 zł.
    Poza miastem, we wsiach Pogorzelce i Teremiski znajdują się kwatery agroturystyczne. We wsi Budy zaś oprócz kwater agroturystycznych jest także bardzo ciekawy pensjonat „Sioło Budy” – prócz wygodnego noclegu i smacznego jedzenia, znajdziemy tam również wypożyczalnie rowerów i… zaczątki podobnego do białowieskiego muzeum.
    W Białowieży znajduje się także oddział PTTK.
    Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze w Białowieży ul. Kolejowa 17, 17-230 Białowieża, Tel. (0 85) 68 12 295

  • Schronisko

    Dla osób z chudszym portfelem przygotowane jest Schronisko Młodzieżowe (w szkole naprzeciw cerkwi). Noclegi tam kosztować nas będą nawet niecałe 20 zł za noc, jeśli zakwaterujemy się do pokoju kilkuosobowego. Zapełnienie Schroniska jest relatywnie małe, dlatego bez obaw można zamieszkać w pokoju ośmioosobowym i… nie mieć współlokatora. Budynek jest odnowiony, meble nowe, wyposażenie kuchni bogate, łazienki wygodne, a obsługa bardzo miła – wszystko to za niską cenę i w centrum miasta.

  • Pola namiotowe

    Pole namiotowe ,,Cempinos"

    adres: 17 – 230 Białowieża 

    ul. Krżyże 7 


     Pole namiotowe ,,Grudki"

    adres: 17 – 230 Białowieża 

    ul. Grudki 

    nr telefonu: 085 6812804 085 6812484 


    Kemping ,,U Michała"

    adres: 17 – 230 Białowieża 

    ul. Krzyże 11 

    nr telefonu: 085 6812703

  • Hotele, pensjonaty, ośrodki wypoczynkowe

    W mieście znajdują się dwa hotele: Hotel Białowieski (położony u wrót puszczy trzygwiazdkowy obiekt, ceny od 160 zł za noc) i Dwór Soplicowo (znajduje się w połowie drogi między muzeum em a wrotami puszczy, od 210 zł za noc).

  • Sale konferencyjne

    http://www.salekonferencyjne.pl/?id_miasta=442

7. Działalność naukowo-badawcza

Muzeum w Białowieży nie prowadzi obecnie żadnej działalności badawczej.

8. Informacje dodatkowe

Skansen Sioło Budy

Budy położone są 10 kilometrów na wschód od Białowieży. Autem dojedziemy tutaj przez Pogorzelce i Teremiski, przecinając w połowie dystansu Drogę Narewkowską.
Największą atrakcją osady jest skansen – przeniesione z Dobrowody koło Kleszczel, autentyczne gospodarstwo kresowe z połowy XIX wieku. W Siole Budy podziwiać możemy m.in. chatę z 1836 roku, z jedynym w Polsce czynnym drewnianym kominem, chlewik, stodołę, wozownię, studnię z żurawiem, bróg na siano oraz pleciony z gałęzi płot tynowy. Skarbnicą wiedzy wyniesionej z domu rodzinnego jest na tym niezwykłym gospodarstwie pani Maria Niczyporuk. Należy do nielicznych już mieszkańców Puszczy Białowieskiej, którzy własnoręcznie wykonują wszystkie prace – od zasiania ziaren lnu po uszycie koszuli. Pani Maria barwnie opowiada o tym, jak obsługuje się ruski piec, zaprasza gości skansenu do lepienia i gotowania wareników – ruskich pierogów z różnorodnym nadzieniem, wprowadza w świat ziół, owoców, nalewek, grzybów, miodu i wosku. Zwiedzanie skansenu trwa ok. godziny.

Skansen Sioło Budy
, Budy 4, 17-230 Białowieża, tel. 85 681 29 78, 698 664 496, e-mail: siolobudy@o2.pl. Zwiedzanie po wcześniejszym uzgodnieniu (źródło: podlaskie.naszemiasto.pl)

skanseny.net





Więcej zdjęć

 

Pomóż rozwijać etnografię w internecie.

WESPRZYJ NAS