Skanseny
 

Skansen Architektury Drewnianej Ludności Ruskiej Podlasia w Białowieży

Skansen Architektury Drewnianej Ludności Ruskiej Podlasia w Białowieży prezentuje obiekty budownictwa drewnianego z terenu Podlasia. W kolekcji znajduje się dziewięć obiektów o zróżnicowanym stanie zachowania – część z nich została przystosowana do zamieszkania przez turystów. Każdy z budynków jest jednak bardzo ładnie wyeksponowany i fantastycznie współgra z otaczającą go przyrodą, co sprawia, że spacer po muzeum jest ciekawym doświadczeniem.

Więcej...

Po sprowadzeniu wiatraka do Białowieży, konieczne stało się zakupienie gruntu, na którym miałby stanąć. Ostatecznie zakupiono go w 1983 roku, od Alesi i Stiepana Bojko. Były to 4 hektary ziemi położone w dawnej wsi Kropiwnik (znajdującej się wówczas pod Białowieżą), to znaczy między rzeką Narewką, a ulicą Zastawą (Kropiwnik został włączony do osady Białowieża. Z czasem obszar został ogrodzony i powoli zapełniał się eksponatami. Dopiero jednak w 2004 roku muzeum zostało udostępnione zwiedzającym. Oglądanie znajdujących się tu obiektów i ich wnętrz najlepiej zaplanować na weekend, ponieważ wymaga to kontaktu z opiekunami – ci zaś nie zawsze są na miejscu.

Warto podkreślić, że muzeum jest inicjatywą prywatną. Pomysłodawcami utworzenia placówki byli studenci białostoccy oraz profesor Anatolij Odzijewicz. Inicjując powstanie jednostki muzealnej (w 1978 r.), kierowali się przede wszystkim chęcią ochrony/zachowania dla przyszłych pokoleń podlaskiej architektury drewnianej. Dopiero „moda na Białowieżę” (napływający tu licznie od połowy lat 90.XX w. turyści) sprawiła, że pomyślano o „uturystycznieniu” tego miejsca.

Obecne funkcjonowanie muzeum jest możliwe dzięki pracy wolontariackiej studentów, którzy dbają jego stan. Organizowane są tu wyjazdy i spotkania plenerowe dla zainteresowanych kulturą regionu. Niezapomnianych przeżyć może dostarczyć nocleg w chałupie na terenie muzeum. Piękno tego miejsca, jego bujna roślinność, wspaniałe świeże powietrze i poczucie obcowania z naturą niemal współgrającą z człowiekiem, mogą tylko zwielokrotnić ten efekt.

Białowieskie muzeum – Skansen Architektury Drewnianej Ludności Ruskiej Podlasia składa się z dziewięciu dobrze zachowanych obiektów, które można podzielić na cztery grupy. Pierwszą stanowią dwie chaty stojące nieopodal bramy. Mają one nieco inny charakter niż pozostałe obiekty, ponieważ ich poddasza zostały przekształcone w pokoje dla turystów. Gontowe półszczytowe dachy poprzecinane są oknami PCV i „przyozdobione” antenami satelitarnymi, co może zdziwić zwiedzającego. Jeden z tych budynków pochodzi ze wsi Klejniki, datowany jest na rok 1893, zaś przeniesiony i zrekonstruowany został w 1988 roku. Otwarte do zwiedzania są: sień, izba i komora. Warto obejrzeć zgromadzone w izbie typowe dla regionu tkaniny i gliniane naczynia. Drugim budynkiem jest najstarsza chałupa w muzeum – datowana na 1885 rok, przeniesiona z miejscowości Czyżyki. Zobaczyć w niej można przede wszystkim piec do wypiekania chleba. Obydwa obiekty mają ściany o konstrukcji zrębowej, czyli wzniesione z łączonych na narożnikach węgłami w zamknięty wieniec i układanych poziomo bali-okrąglaków, półokrąglaków lub bali obrobionych do kantu, oraz konstrukcji sumikowo-łątkowej, czyli złożonej z krótkich, drewnianych elementów, tzw. sumików, układanych poziomo jeden na drugim, których końce zostały wpuszczone w wyżłobienia pionowych słupów tzw. łątek.

Do drugiej grupy można zaliczyć urokliwą drewnianą kapliczkę (czasownię) pod wezwaniem św. Aleksandra Newskiego wzorowaną na świątyni ze wsi Nowoberezowo. Miejsce, w którym stoi kapliczka, jest w znacznej mierze odgrodzone swego rodzaju fosą, co sprawia, że wygląda, jakby stała na małej wysepce w otoczeniu pięknych białowieskich krajobrazów. Obok ustawione są dwa drewniane krzyże i kamień, który podobnie jak starszy z krzyży upamiętnia tysiąclecie chrztu Rusi Kijowskiej.

W skład trzeciej grupy wchodzą dwa wiatraki (oba pochodzą z Orli) i zabudowania gospodarskie: chata ze wsi Biała, warsztat (tzw. majsternia) z Widowa i stodoła ze wsi Koszele. Wiatraki typu koźlak datowane są na lata międzywojenne XX w.. Można w nich podziwiać żarna i wspomagające je mechanizmy. By wejść do wiatraka trzeba wspiąć się po drewnianych schodach. Warto zatrzymać się tuż przed wejściem i odwrócić, by zobaczyć rozciągający się wkoło bardzo ładny widok. Nieopodal stoi chata powstała pod koniec XIX wieku. Jej ściany zbudowano przy użyciu konstrukcji zrębowej i sumikowo-łatkowej, natomiast dach jest półszczytowy i kryty słomą. Jego stan jest nieco sfatygowany, ale dzięki temu możemy uważniej przyjrzeć się jego konstrukcji. A co tam widać? Przede wszystkim szkielet więźby dachowej. Stanowią go zbiegające się krokwie, które tworzą kalenicę – „grzbiet” dachu. W poprzek krokwi przybite są poziome deski tzw. łaty, co wzmacnia konstrukcję dachu oraz ułatwia jego pokrycie. U szczytu zobaczymy zaś śparogi – ozdobne zwieńczenie desek – wiatrownic, przybijanych do krokwi szczytowych. Tego typu ozdoby szczytów dachów były spotykane na Kurpiowszczyźnie i Podlasiu, ale także na Kaszubach. W chałupie można obejrzeć naczynia metalowe, gliniane i drewniane, a także tkaniny, zwraca uwagę duży piec. Nieopodal chaty stoi studnia z żurawiem oraz warsztat z lat 20. XX wieku, sprowadzony w 1986 roku z Widowa. Majsternia budzi zdziwienie przede wszystkim z powodu swoich niewielkich rozmiarów – jest ona tak mała, jak gdyby wyjęto ją wprost z bajki dla dzieci. Uroczy filigranowy budynek wzbudza mimowolny życzliwy uśmiech. Godna podkreślenia jest metoda wykonania ścian – opierają się one na konstrukcji wieńcowej – analogicznej do tej, która gwarantuje stabilność pobliskiej stodole. Wewnątrz budynek majsterni mieści ogromną ilość hebli i frezów... Parę kroków dalej stoi kryty gontem wiatrak. Za jego potężnymi skrzydłami, pośród bujnej roślinności skrywają się dwa ule wydrążone w pniach drzew.

Czwartą grupę stanowi tylko jeden eksponat – a jest nim płot z tzw. balasów. Został on wykonany przez założycieli placówki w latach 1983-1984 i jest wierną kopią tradycyjnych płotów plecionych. Konstrukcja takiego płotu składa się z trzech pionowych żerdzi oraz przeplatanych (pionowo) gałęzi świerkowych.

Odrębną atrakcję stanowią same krajobrazy. Można je podziwiać zarówno w samym muzeum – są iście bajkowe! – jak i w jego okolicy. Białowieża to miejsce, gdzie ingerencja człowieka w otaczającą przyrodę nie jest boleśnie odczuwalna. Choć jest to osada, przeżywa obecnie rozkwit (coraz więcej turystów docenia jego uroki), nadal można ją uznać za miejsce stosunkowo spokojne i sprzyjające wypoczynkowi. Trzeba jednak pośpieszyć się, by w spokoju kontemplować zbiory Skansenu Architektury Drewnianej Ludności Ruskiej Podlasia w Białowieży i bez kłopotu zarezerwować nocleg w zabytkowej podlaskiej chałupie.

Jakub Jankowski

Informacje praktyczne

1. Adres fizyczny, adres mailowy

    Zastawa 66b
    17-230 Białowieża
    Tel. (085) 683 36 28

    mail: brak danych
  • Dane kontaktowe

    Tel. (085) 683 36 28

Więcej...
skanseny.net





Więcej zdjęć

 
zamknij

Ważna informacja: ten serwis wykorzystuje pliki cookies

Serwis skanseny.net używa informacji zapisanych za pomocą cookies w celu sporządzania statystyk dotyczących odwiedzin i przeglądania zawartości strony.

Pomóż rozwijać etnografię w internecie.

WESPRZYJ NAS